Akıllı Sözleşme Nedir? Yeni Premier Rehberi

Akıllı Sözleşme Nedir?

Akıllı sözleşme, anlaşma şartlarının doğrudan kod satırlarına yazıldığı, kendi kendini yürüten bir sözleşmedir. Blok zinciri üzerinde çalışır ve dijital alanda faaliyet göstererek sözleşmeyi bilgisayar sistemleri aracılığıyla otonom olarak iletir, doğrular veya yürütür.

Blok zincirinin merkezi olmayan yapısı ve kurcalanmaya karşı dayanıklı verileri, akıllı sözleşmeleri özellikle blockchain uygulaması. Blok zinciri teknolojisinin gelişimi, akıllı sözleşmelerin potansiyel uygulama alanlarını genişletmiştir.

Özünde, akıllı sözleşme bilgisayar kodundan oluşan bir programdır. Akıllı bir sözleşme oluşturma süreci üç adımdan oluşur: İlk olarak, ilgili taraflar müzakere eder ve şartlar üzerinde anlaşır ve bu şartlar daha sonra akıllı bir sözleşmeye kodlanır. İkinci olarak, akıllı sözleşme çeşitli blok zinciri düğümleri arasında yayınlanır ve saklanır. Üçüncü olarak, koşullar yerine getirildiğinde, akıllı sözleşme otomatik olarak şartlarını yerine getirir.

Faydalı bir benzetme otomat makinesidir: bir madeni para yerleştirildiğinde, seçilen içeceğin serbest bırakılmasını tetikler ve bu eylem, akıllı bir sözleşmenin işleyişine benzer şekilde geri döndürülemez.

“Akıllı sözleşme” terimi, üretken disiplinler arası hukuk bilimcisi Nick Szabo tarafından en az 1994 yılında ortaya atılmıştır. Kendisi bu terimi şu şekilde tanımlamıştır:

“Akıllı sözleşme, tarafların bu sözleri yerine getirdiği protokoller de dahil olmak üzere dijital biçimde belirtilen bir dizi vaattir.”

Akıllı Sözleşme Nasıl Çalışır?

Geleneksel sözleşmeler taraflar arasındaki bir anlaşmanın şartlarını belirler ve genellikle yasalar tarafından uygulanır. Ancak akıllı sözleşmeler dijitaldir, bir blok zincirinde saklanır ve anlaşmayı uygulamak için kriptografik kod kullanır.

Başka bir deyişle akıllı sözleşmeler, Ethereum’da kullanılanlar gibi Turing-complete programlama dilleri kullanılarak yazılan ve işletilen yazılım programlarıdır. Akıllı sözleşmede kodlanan koşullar yerine getirildiğinde, yükümlülükler programcının amaçladığı şekilde otomatik olarak yerine getirilir.

Akıllı Sözleşmenin Özellikleri

1. Güvenilmez Doğa:

Akıllı sözleşmeler dijital olarak blok zincirine yazılır, bu da sözleşme şartlarını şeffaf, iyi organize edilmiş ve değişmez hale getirir. “Kod kanundur” ilkesi, işlemlerin güvensiz ortamlarda bile güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilmesini sağlar.

2. Değişmezlik:

Yükümlülükler, “Eğer A görev 1’i tamamlarsa, B’den gelen ödeme A’ya aktarılacaktır” gibi bir “eğer-o zaman” formatında kodlanırsa, akıllı sözleşmeler çeşitli varlıkların ticaretini mümkün kılar. Her sözleşme çoğaltılır ve dağıtılmış bir defterde saklanır, bu da bilgileri kurcalamaya karşı korumalı hale getirir ve katılımcılar için tam bir anonimlik sağlar.

3. Ekonomik, Verimli ve İhtilafsız:

Genellikle yorumlama konusunda anlaşmazlıklara yol açan geleneksel sözleşmelerin aksine, akıllı sözleşmeler kesin bilgisayar dili sayesinde bu tür anlaşmazlıkları en aza indirir. Tahkim sonuçları anında uygulanarak akıllı sözleşmeleri daha ekonomik ve verimli hale getirir.

Akıllı Sözleşme Kullanım Örnekleri

1. Temel Uygulamalar:
   Akıllı sözleşmeler, blok zinciri teknolojisine dayalı olarak token ihraç edebilir ve temettü dağıtabilir. STO finansmanı sırasında, otomatik temettü dağıtımı da dahil olmak üzere ihraç koşullarını ve sonraki şartları tanımlamak için akıllı sözleşmelerin kullanılması gereklidir.
2. Finans Alanında Otomatik Yürütme:
   Akıllı sözleşmelerin otomatik uygulama yetenekleri onları finans için ideal hale getirmektedir. P2P borç verme, banka kredileri ve kredi kartı işlemlerinde akıllı sözleşmeler, temerrüt durumunda eylemleri tetikleyen (örneğin, otomatik haciz iptali) ve hileli davranışları önleyen güvenlik önlemleri oluşturabilir.
3. Merkezi Olmayan Uygulamalar:
   Akıllı sözleşmeleri blok zincirinin merkeziyetsizliği ile birleştirmek, sağlık sigortası talepleri veya otomobil sigortası gibi senaryolarda kullanıcı deneyimlerini kolaylaştırabilir. Akıllı sözleşmeler, talepleri otomatikleştirerek ve maliyetleri azaltarak süreçleri basitleştirir.
4. Güvene Dayalı Uygulamalar:
   Emanet hesapları veya emanet fonu yönetimi gibi kurumsal güven gerektiren senaryolarda akıllı sözleşmeler, mütevellilerin önceden tanımlanmış sınırlar dahilinde hareket etmesini sağlayarak ekstra bir güvenlik katmanı ekler.
5. Tıp alanında:
   Tıp alanında, akıllı sözleşmeler hasta verilerini otomatikleştirerek ve kurumlar arası veri paylaşımını kolaylaştırarak, hasta mahremiyetini ve deneme verimliliğini artırarak klinik araştırmaları iyileştirebilir.
6. Diğer Uygulamalar:
   Akıllı sözleşmeler, kimlik doğrulama, ürün takibi, lojistik için IoT’de ve hak tahsisi ve gelir dağıtımı için dijital içerik yönetiminde yaygın olarak kullanılabilir.

Akıllı Sözleşmenin Önemi

Akıllı sözleşmeler, çok çeşitli merkezi olmayan uygulamaların (DApp’ler) ve tokenların geliştirilmesini sağlar. Yenilikçi finansal araçlar, lojistik, oyun deneyimleri ve daha fazlası için kullanılabilirler. Diğer tüm kripto işlemleri gibi, akıllı sözleşmeler de blok zincirinde saklanır ve bazı istisnalar olsa da, dağıtıldıktan sonra genellikle değişmezdir.

Genellikle DApps olarak adlandırılan akıllı sözleşme tabanlı uygulamalar, bankacılıkta devrim yaratmayı amaçlayan DeFi teknolojilerini içeriyor. DeFi, aracılar olmadan karmaşık finansal işlemlere olanak tanıyarak tasarruf, borç verme ve sigorta için fırsatlar sunar.

Popüler akıllı sözleşme odaklı uygulamalar şunlardır:

• Uniswap: Kullanıcıların merkezi otorite olmadan akıllı sözleşmeler aracılığıyla belirli kripto para birimlerini alıp satmasına olanak tanıyan merkezi olmayan bir borsa.
• Bileşik: Yatırımcıların faiz kazandığı ve borç alanların aracılar olmadan akıllı sözleşmeler yoluyla kredi aldığı bir platform.
• USDC: Akıllı sözleşmeler aracılığıyla ABD dolarına sabitlenen ve USD ile 1:1 değerini koruyan bir kripto para birimi.

Güvenlik Sorunları

Akıllı sözleşmeler “bir sözleşmenin şartlarını yerine getiren bilgisayarlı işlem protokolleridir.” Tüm blok zinciri kullanıcıları, güvenlik açıkları da dahil olmak üzere blok zinciri tabanlı akıllı sözleşmeleri görüntüleyebilir. Bu görünürlük potansiyel istismarlara yol açabilir.

Örneğin, Haziran 2016’da DAO’nun Ether’indeki bir güvenlik açığı 50 milyon dolarlık bir kayba neden oldu. Geliştiriciler bir çözüm üzerinde fikir birliğine varmaya çalıştı ve nihayetinde çalınan fonları son tarihten önce kurtarmak için bir hard fork uyguladı.

Ethereum akıllı sözleşmelerindeki sorunlar arasında Solidity programlama hataları, derleyici hataları, Ethereum Sanal Makine hataları, ağ saldırıları, değişmez kod kusurları ve belgelenmemiş güvenlik açıkları yer alabilir.

Sonuç

Akıllı sözleşmeler artık başta Bitcoin ve Ethereum olmak üzere çeşitli blok zinciri ağlarında uygulanmaktadır. Uygulamaları, sosyal güvenlikten IoT’ye, emlaktan IP korumasına ve daha fazlasına kadar birçok alanı kapsamaktadır.

Geri döndürülemezlik ve yasal gözetim eksikliği gibi mevcut dezavantajlara rağmen, akıllı sözleşmelerin blok zinciri teknolojisiyle birlikte gelişmesi bekleniyor. Gelecekte, akıllı sözleşmeler muhtemelen günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelecektir.